شهرستان رستم: این شهرستان با مرکزیت شهر مصیری به فاصله 13 کیلومتری شمال غربی شهر نورآباد قرار دارد و جاده شیراز – اهواز به طول 40 کیلومتر در داخل آن می گذرد .شهرستان رستم دارای پستی و بلندیهای موضعی بسیار است که از جهت شرق به غرب کاهش می یابد.این شهرستان از دو منطقه جلگه ای به نام های رستم یک و دو و یک منطقه کوهستانی به نام پشتکوه تشکیل شده است.. 1

پس از عبور از پل فهلیان اراضی وسیع رستم یک نمودار می گردد و به حدود یخه سنگر محدود می شود، و پس از گذشتن از یخه سنگر ، دشت وسیع رستم دو ، آغاز و تا حدود پل پرین ادامه می یابد.زمین های شهرستان رستم فرم کاسه مانندی به خود گرفته و در شهرستان رستم دو به صورت باتلاق های دایمی در آمده است و اراضی منطقه تحت تاثیر سه شیب به صورت کاسه ای در آمده است که نقطه خروجی آن قریه عرب ها می باشد. 1- شیب شرقی غربی که از شرق به غرب رو به کاهش بوده و میانگین آن در کل مسیر 35% می باشد. 2- شیب شمالی به مرکز دشت که از دامنه کوه های دزدک و بالگون شروع شده در نواحی دهنو مقیمی و جانی آباد به حداقل خود می رسد. 3- شیب جنوب به مرکز دشت ارتفاع شهرستان رستم: ارتفاع این شهرستان از سطح دریا حدود 1000 متر بوده و فراز و نشیب های موجود ، در قالب تپه ها و ماهورها سبب گردیده که شرایط اقلیمی خاصی در شهرستان رستم به وجود آید. شرایط اقلیمی: با استفاده از دو ایستگاه هواشناسی کارخانه قند واقع در ممسنی و ایستگاه هواشناسی شهرستان ممسنی واقع در نورآباد و تجزیه تحلیل داده های جوی ، به این نتیجه می رسیم که شهرستان رستم دارای آب و هوای نیمه خشکsemi-arid در تابستان گرم و خشک و در زمستان مرطوب و معتدل می باشد.درجه حرارت تابستان تا 64 درجه بالای صفر نیز می رسدو درجه حرارت در زمستان به ندرت تا 3 درجه سانتی گراد زیر صفر پایین می آید.با آن که سرد ترین ماه سال دیماه است به طور متوسط درجه حرارت آن حدود 6 درجه سانتی گراد می باشد ولی امکان یخبندان از آذر تا اسفند ماه همیشه وجود دارد.فصل بارندگی از اوایل آبان آغاز و تا آخر اردیبهشت ادامه دارد و میزان بارندگی بین300 تا 950 میلی متر در سال متغیر است.نزول برف در منطقه ی جلگه ای به ندرت اتفاق می افتد و تجزیه و تحلیل آمار روزانه درجه حرارت ایستگاه هواشناسی کارخانه قند نشان می دهد که بیشتر روز های یخبندان در دیماه اتفاق می افتد و به طور متوسط هر سال در این ماه 4 بار درجه حرارت به زیر صفر می رسد. رطوبت نسبی: بر اساس اطلاعات کسب شده از دو ایستگاه نور آباد ممسنی و کارخانه قند حداکثر رطوبت نسبی در بهمن ماه در حدود 70% و حد اقل آن که در تیر ماه است حدود 23% می باشد. منابع آب: با وجود چشمه های متعدد در این دشت به علت وجود توپوگرافی تا مناسب، کشاورزان بیشتر از آب زیر زمینی (چاه ها ) استفاده می کنند.چشمه های:سراب سیاه – شاه نشین و منصور آباد با آب دهی 650 لیتر در ثانیه و همچنین چشمه های دهنو مرکزی – دزدک و سایر چشمه های فصلی پس از وارد شدن به زهکش صولک – که خود تا فروردین دارای مقدار زیادی آب است – وارد باتلاق می شود.در انتهای غربی منطقه در نزدیکی قریه خاکک عرب ها آب های جمع آوری شده در باتلاق به صورت رودخانه کوچکی از منطقه خارج و پس از آبگیری از دو کانال اکبری و کوپن (تنگ شیب ) و پس از جمع آوری در کانال دیگر به رودخانه تنگ شیب وارد می شود.این رودخانه که در جهت شمال به جنوب حرکت می کنداز به هم پیوستن با رودخانه فهلیان رودخانه زهره را تشکیل می دهد.از اندازه گیری مقدار آبی که از منطقه غرب دهنو خارج می گرددنتایج ذیل حاصل گردیده است: 1- قبل از بهره برداری دو کانال ، اکبری و کوپن ماکزیمم در فروردین 6230 لیتر در ثانیه و مینیمم در مهرماه 4470 لیتر در ثانیه بوده است. 2- دبی رودخانه کوپن بعد از آبگیری دو کانال و کوپن در فروردین 7125 لیتر در ثانیه و در مهر ماه 6675 لیتر در ثانیه می باشد و همچنین از تیر ماه به بعد دبی آب رودخانه به علت بهره برداری به منظور کشت برنج سریعا کاهش پیدا می کند.چشمه سراب سیاه 650 لیتر در ثانیه ((دبی)) داشته و در قسمت های پایین تر از مظهر چشمه به علت وجود زه آب در طول مسیر میزان آن به حدود 2 متر مکعب در ثانیه می رسد. وضعیت زمین شناسی: شهرستان رستم در حدود چین خوردگی زاگرس قرار گرفته و از رسو بگذاری دریای تتیس حاصل شده است.در این شهرستان جنبش های کوه زایی به صورت ناودیس ها و طاقدیس های متعدد موازی و یا ممتد مشاهده می شود رسوبات دوران سوم نیز در این شهرستان گسترش وسیعی داشته و آهک های ایوسن و الیگوسن و میوسن در سطح ارتفاعات طبقات آهکی کرتاسه در مرکز آنتی کلینال های گسسته نمودار گردیده اند. جنبش های دریایی موجب پر شدن ناودیس ها توسط رسوبات مارنی و گچی میوسن و تشکیلات کلنگلو مرای بختیاری شده است و روی این رسوبات را آبرفت ها گرفته اند. سن تشکیلات تشکیل دهنده: 1- از دوران دوم آهک های کرتاسه که آهک های سیاه رنگین هستندو دارای درز و شکاف متعدد می باشند از زیر طبقات ایوسن و الیگوسن بیرون زده و در دشت دهنو گسترش فراوانی دارد وجود شکاف های غار مانند منبع عظیمی تشکیل و تجمع آب های نفوذی بوده و موجبات تغذیه دشت دهنو به صورت چشمه سراب سیاه را فراهم ساخته است. 2- از بین رسوبات دوران سوم در شهرستان می توان تشکیلات مارنی مربوط به ایوسن فوقانی و آهک های کرم رنگ نومولیت دار ایوسن تحتانی را نام برد که اهمیتی از نظر ذخیره سازی و تغذیه منابع آب زیر زمینی ندارد. همچنین آهک های زرد رنگ و تا حدی ریز مربوط به تشکیلات اولیگوسن و میوسن در دو طرف رودخانه فهلیان و گودرز بر روی آهک های ایوسن مشاهده می شود. 3- آبرفت های دوران چهارم را که به وسیله ی ارتفاعات آهکی کرتاسه و ایوسن محصور هستند در این منطقه می توان به دو دسته تقسیم کرد. الف – آبرفت قسمت غربی بیشتر رسوبات دانه ریز و گل و لای می باشدو ب – عمق آبرفت از شمال به جنوب و شرق به طرف غرب و جنوب غربی رو به افزایش است و گاهی به 100 متری می رسد، سنگ کف آبرفتی دهنورامارن های میوسن و کنگلومرای بختیاری تشکیل داده است. حاصلخیزی خاک : با توجه به این که حاصلخیزی خاک بستگی به عوامل متعددی از قبیل آب و هوا خواص فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی دارد و این فاکتور همیشه به صورت کیفیتی نسبی مورد مطالعه قرار می گیرد می توان گفت خاک های کم عمق و درشت دانه مناطق شیب دار و دامنه ای ، دارای حاصلخیزی کمتری نسبت به خاک های ریز دانه دشت است که دارای عمق زیاد و شرایط نا مناسبی هستند.دشت نیز خاک های دور از باتلاق نسبت به خاک های کناره از حاصلخیزی بیشتری برخوردار هستند به طور کلی اراضی دشت رستم یک و دهنو سادات -دهنو مقیمی دارای حاصلخیزی حد اکثر و اراضی روستا های تنگ طاهری – منصور آباد – سراب سیاه و خاکک عرب ها به علت شیب تند و سنگ ریزه و عمق کم خاک و سایر اراضی به علت نزدیک بودن به نواحی باتلاقی دارای حاصلخیزی پایین تری هستند. منابع خاک : با توجه به توپوگرافی ( شکل ظاهری ) زمین آب و هوا و خصوصیات خاک ها من جمله رنگ – بافت – ساختمان تمرکز آهک و نتایج آزمایشگاهی سه نوع خاک به شرح زیر در شهرستان رستم تشخیص داده شده است : 1- خاک قهوه ای (brown soil) که دارای تکامل پروفیلی با ساختمان نسبتا قوی و کمی آهک می باشد. 2- خاک ها ی آبرفتی (alltivial soil) که در نیمرخ آن تکامل قابل ملاحظه ای مشاهده نشده و دارای زهکشی مناسب و بافتی سنی رسی می باشد. 3- خاک چمنی مرطوب (humic clay soil) که دارای زهکشی بسیار ضعیف بوده و تحت تاثیر آب های زیر زمینی و در قسمت های گود منطقه تشکیل شده است. مشخصات خاک : رنگ این خاک قهوه ای متمایل به خاکستری بافت رسی و شنی سیلت دار سبک که بر روی طبقه ای با بافت رس و شنی فشرده و به رنگ قهوه ای متمایل به زرد قرار گرفته حدود 17 درصد اراضی دهنو را از این نوع خاک تشکیل می دهد.تا عمق 27 سانتی متری دارای ساختمان مکعبی و ph برابر با 7/4 می باشد.قابلیت هدایت الکتریکی 1/4 میلی موس به cm3 است در عمق 27 تا 62 سانتی متری ساختمان فشرده و برابر با 7/9 و هدایت الکتریکی 28 میلی موس بر cm3 به همراه 3% سنگ ریزه از عمق 62 تا 12 یانتی متری دارای بافت شنی رسی سیلت دار و رنگ قهوه ای متمایل به زرد تیره (در حالت مرطوب ) ساختمان فشرده و همچنین دارای مقداری آهک و 15 درصد سنگ ریزه است سایر مشخصات: دارای شیب متوسط و مقدار کمی پستی و بلندی ، زهکشی طبیعی مناسب ، کمی فرسایش آبی در آن مشاهده می شود. گیاهان بومی در این نوع خاک : کنار- مورد – خارسه – و گیایان خانواده گرامینه – از این خاک به منظور کشت دیم گندم استفاده می شود. مشخصات خاک : (brown doil) تحت عنوان خاک مقیمی بسته بندی شده است و از انواع خاک های مقیمی برون است که دارای مشخصات ریز می باشد : خاکی است خیلی عمیق (گاهی به بیش از 120 سانتی متر می رسد ) به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری تا قهوه ای و بافت رسی و شنی سیلت دار که بر روی طبقه ای با رنگ قهوه ای مایل به زرد و بافت رسی شنی سیلت دار تا رسی سیلت دار و ساختمانی مکعبی و مقدار کمی پودر و ذرات سخت شده آهک قرار گرفته است این خاک تقریبا 23% از خاک های شهرستان را تشکیل می دهد ، در عمق 30 تا 50 سانتی متر ، مشخصات این خاک به شرح ذیل است.رنگ در حالت مرطوب قهوه ای مایل به زرد تیره بافت رسی شنی سیلت دار (silty clay loam) ساختمان مکعبی گوشه دار دارای کمی ریشه و میسیلیوم قارچ ph=7/7 و هدایت الکتریکی 31% میلی موس بر cm3 از عمق 50 تا 80 سانتی متری مشخصات خاک به شرح ذیل است: رنگ در حالت مرطوب قهوه ای متمایل به زرد تیره – بافت خاک رسی شنی loam – clay ساختمان مکعبی گوشه دار با پایداری سخت در حالت مرطوب ph=7/6 و هدایت الکتریکی برابر با 33% میلی موس بر سانتی متر مکعب است. منابع آب : از منابع سطحی مورد استفاده در این شهرستان می توان رودخانه فهلیان و رودخانه تنگ شیب را نام برد متنابهی از این زمین ها به علت عدم وجود آب کافی لم یزرع باقی مانده است زمین های این شهرستان عمدتا اختصاص به کشت برنج و گندم و سایر محصولات زراعتی را دارد. دشت رستم (2) این منطقه آبرفتی از طرف مشرق به یخه سنگر و از طرف شمال به ارتفاعات آهکی منصور آباد دهنو و حسین آباد از مغرب ارتفاعات مراسخون و از طرف جنوب به ارتفاعات روستای عرب خاکک و کوه دلو (کوه دول) و کوپن محدود می گردد.این دشت در 30 کیلومتری شمال غربی نور آباد قرار دارد و کشاورزی در آن از رونق خوبی برخوردار است اما از تمام امکانات آن استفاده نمی شود.بخشی از این زمین ها توسط چاه و بخشی به وسیله ی رودخانه سرآسیاب (سروسه) آبیاری می شود و مازاد آب این رودخانه به هدر می رود. دشت زیردو : این دشت از آبرفت رودخانه فهلیان به وجود آمده و در حدود 10 کیلومتری غرب فهلیان قرار دارد.این دشت به علت عدم آب کافی باز دهی کشاورزی در آن کم است. رودخانه ها و چشمه ها : 1- رودخانه فهلیان از ترکیب دو رشته شور و شیرین به وجود آمده است که رشته شور از منطقه دشمن زیاری و از ترکیب چند رشته به وجود می آید که به علت داشتن ترکیبات نمکی شور و در طول مسیر زمین های قابل کشت را مشروب می کند البته به علت کوهستانی بودن مسیر زمین های مسطحی برای کشت وجود ندارد و مجموعا قابل توجه می باشد و اما در مورد شاخه شیرین این رودخانه که از کوه های مرتفع منطقه جاوید سرچشمه گرفته و در طول مسیر حدود 2000 هکتار زمین را مشروب می کند.این دو شاخه در محل سرآسیاب جاوید به هم ملحق می شوند و تشکیل رودخانه فهلیان را می دهند که در زیر این رودخانه زمین های فراوانی وجود دارد که سالانه بخشی از آن ها به وسیله ی این رودخانه آبیاری می شود آبیاری از این رودخانه به صورت انهار دستی است و امکان استفاده از کل آب مقدور نمی باشد و پرت آب و تبخیر و نفوذ در کف رودخانه بسیار است و همچنین به علت نبودن کانال های استاندارد و تقسیم و توزیع آب بسیار مشکل و اختلاف بر انگیز می باشد.حد اکثر آب دهی رود خانه در سال های پر باران حدود 9 متر مکعب و در سال های کم باران حدود 3 متر مکعب و به عبارتی به میزان شش هزار تا بیست هزار هکتار زمین را می توان زیر کشت محصولاتی نظیر گندم و جو و حبوبات به غیر از برنج کاری و سایر کشت هایی که نیاز به آب زیاد و دایم دارند برد.قابل به ذکر است که زمین به اندازه کافی وجود دارد. 2- رودخانه تنگ شیو (پرین) : که از شمال غرب ممسنی و حد فاصل منطقه استان کهگلویه و بویر احمد سرچشمه می گیرد و در طول مسیر برخی از زمین های واقع در حاشیه ی رودخانه را مشروب می کند و وارد رستم دو می شود که بخشی از آن به طریقه ی سنتی قابل استحصال است استفاده و بقیه در بستر رودخانه نفوذ و نهایتا وارد رودخانه فهلیان و از طریق به زهره ملحق می شود . آب دهی این رودخانه حدود 2 تا 3 متر مکعب در ثانیه می باشد که با توجه به ملحق شدن رودخانه سرآب سیاه کوپن به این رودخانه ، ایتگاه تنگ بریم آب دهی رودخانه را حدود 10 متر مکعب نشان می دهد. 3- رود خانه سراب سیاه کوپن معروف به (کره سیاه) از کوهپایه های آهکی شمال شرق روستای حسین آباد سرچشمه و آب دهی آن حدود 6 تا 7 متر مکعب در ثانیه است و بخشی از خاک رستم دو را که شامل روستای اکبری و روستای کوپن علیا و سفلی می باشد آبیاری می کند اگر این چشمه کانالیزه و به طریق اصولی مورد استفاده قرار گیرد دست کمی از رودخانه فهلیان ندارد و هزینه ی کانال کشی آن بسیار آسان تر و کم هزینه تر می باشد. 4- رودخانه سولک sovlak (سروکره). این رودخانه کوچک و از کوه گوراب (یکی از روستا های شهرستان رستم) سرچشمه می گیرد و پس از مشروب نمودن بخشی از زمین های زراعتی رستم یک در نزدیکی 3 تلان رستم به رودخانه فهلیان می ریزد.